پدر صفحه گسترده كيست؟

در سال ۱۹۷۸ دانشجویی از دانشگاه بازرگانی هاروارد به نام دن بریكلین [1] (پدر صفحه گسترده مدرن امروزی) باید چند آنالیز برای پروژه‌اش انجام می‌داد. او دو راه پیش رو داشت:

۱) انجام دادن بصورت دستی
۲) استفاده از یك برنامه خشك و زمخت پردازنده اصلی

بریكلین فكر كرد كه باید راه بهتری هم وجود داشته باشد. در پاییز ۱۹۷۸ بریكلین نمونه اولیه اولین برنامه خود را با نام VisiCalc نوشت [2] . این برنامه نسبتا كوچك كه برای Apple II نوشته شده بود، چند قابلیت اولیه داشت و فقط می‌توانست داده‌های ماتریس ۵ ستون و ۲۰ سطری را محاسبه كند. برای تقویت این نرم افزار، بریكلین از باب فرانكستن [3] که در دانشگاه MIT بود كمك گرفت. او را نیز به عنوان سازنده VisiCalc می‌شناسند. باب نرم افزار را سریعتر و محاسبات را بهتر كرد.

VisiCalc یك موفقیت بود و نزدیك به یك میلیون نسخه از آن به فروش رسید. هم اكنون نیز نسخه ارجینال این نرم افزار در سایت دن بریكلین موجود است.

در سال ۱۹۸۰ شركت سورسیم [4] نرم افزار صفحه گسترده دیگری به نام SuperCalc طراحی كرد. این نرم افزار تحت مجموعه WordStar عرضه شد. SuperCalc اولین نرم افزار صفحه گسترده‌ای بود كه قابلیت محاسبات چرخشی (سلول‌هایی كه به نتیجه یكدیگر وابسته هستند) را داشت.

اولین برنامه صفحه گسترده ماكروسافت Multiplan بود كه در سال ۱۹۸۲ به عنوان رقیب VisiCalc (اولین برنامه صفحه گسترده دنیا) معرفی شد. تفاوت كلیدی بین Multiplan و VisiCalc استفاده از آدرس دهی R1C1 بجای آدرس دهی A1 كه توسط VisiCalc معرفی شده بود می‌باشد.

پس از موفقیت چشم‌گیر VisiCalc تیمی به سرپرستی میچ كاپور [5] در سال ۱۹۸۳ یك برنامه صفحه گسترده جدید ساخت به نام Lotus 1-2-3 . میچ و تیمش این نرم افزار را با نمودارها، گرافیك و یكسری قابلیت‌های دیتابیس ابتدایی كه پایه و اساس آن ریاضی بود قدرتمند كردند. این توانایی‌ها باعث شد Lotus 1-2-3 در صنعت محبوب گردد.

تولد اکسل

Multiplan در سیستم‌های CP/M بسیار شهرت داشت اما در MS-DOS، Lotus1-2-3 گوی سبقت را از Multiplan ربود. این موضوع انگیزه‌ای شد برای ماكروسافت تا نرم افزار صفحه گسترده دیگری به نام اكسل را تولید كند.

در ۳۰ام سپتامبر سال ۱۹۸۵ اکسل به دنیا آمد. اولین نسخه اکسل فقط تحت سیستم عامل مکینتاش ارائه شد. اکسل اولین نرم افزار صفحه گسترده‌ای بود که از ظاهر گرافیکی و منوی آبشاری و ماوس استفاده می‌کرد.

دو سال بعد در نوامبر سال ۱۹۸۷ اولین نسخه تحت ویندوز اکسل بوجود آمد. برای هماهنگی با نسخه مكینتاش ورژن این نسخه ۲ ثبت شد. پس از آن در سال ۱۹۹۰ نسخه شماره ۳ این نرم افزار تولید شد كه قابلیت‌های خوبی به آن اضافه شده بود. از جمله تولبارها، اضافه شدن اشكال، پشتیبانی از پلاگین‌ها، نمودار سه بعدی و ... .

اضافه كردن قابليت كدنويسي VBA به آفيس

در سال ۱۹۹۲ نسخه چهارم اكسل ارائه شد كه در آن قابلیت Auto Fill اضافه شده بود. روند بهبود و تقویت این نرم افزار در نسخه پنجم كه در سال بعد عرضه شد، سرعت چشم‌گیری پیدا كرد. علت آن اضافه شدن قابلیت كد نویسی VBA به این مجموعه بود. در سال ۱۹۹۵ نسخه ۷ ماكروسافت آفیس برای ویندوز ۹۵ عرضه شد. این اولین تغییر اساسی بعد از اكسل ۵ بود و برای اینکه تمام محصولات آفیس نسخه یکسانی داشته باشند نسخه ۶ ارائه نشد.

پس از آن در سال ۱۹۹۷ نسخه هشتم نرم افزار اكسل تحت مجموعه آفیس ۹۷ ارائه شد. در این نسخه قابلیت paper clip office assistant به مجموعه اضافه شد.

بعد از گذشت دو سال در سال ۱۹۹۹ مجموعه آفیس ۲۰۰۰ رونمایی شد. در این مجموعه نسخه ۹ اكسل به چشم می‌خورد. این نسخه تغییرات زیادی نداشت اما قابلیت Clip Board اضافه شد كه می‌تواند چندین موضوع رو در آن واحد در خود نگه دارد و همچنین Office Assistant كه در نسخه هشتم اضافه شد و مكرراً ظاهر می‌شد و مزاحمت زیادی ایجاد می‌كرد، مزاحمتش كمتر شد.

در نسخه بعدی یعنی نسخه شماره ۱۰ اكسل كه در سال ۲۰۰۱ در مجموعه آفیس XP ارائه شد تغییر زیادی اعمال نشد. دو سال بعد در سال ۲۰۰۳ نسخه ۱۱ اکسل در مجموعه آفیس ۲۰۰۳ ارائه شد. در این نسخه بیشترین تغییرات مربوط به جداول بود.

وقفه طولاني اما بسيار موثر

نسخه ۱۲ نرم افزار اكسل بعد از چهار سال وقفه در سال ۲۰۰۷ تحت مجموعه آفیس ۲۰۰۷ ارائه شد. این مجموعه بروزرسانی بزرگی نسبت به ورژن قبلی داشت. مانند سایر نرم افزارهای آفیس، اكسل ۲۰۰۷ هم از سیستم منوی نواری جدید استفاده كرد. در این نسخه قابلیت Smart Art به اكسل اضافه شد. همچنین بخش مدیریت نام‌ها بهبود پیدا كرد. در بخش گرافیك و نمودارها هم بهبودهایی به چشم می‌خورد. خیلی از محدودیت‌های ابعاد در اكسل كمتر شد، بطوری كه تعداد سطرها از ۲^۱۶ (۶۵۵۳۶) به ۲^۲۰ (۱۰۴۸۵۷۶) سطر و تعداد ستون ها از ۲^۸ (۲۵۶) ستون به ۲^۱۴ (۱۶۳۸۴) ستون ارتقاء پیدا کرد شد. (از A تا XFD)

ماکروسافت اکسل در گذر زمان

در سال ۲۰۱۰ نسخه شماره ۱۴ نرم افزار اکسل در مجموعه آفیس ۲۰۱۰ روانه بازار شد. این دومین تغییر نسخه بعد از ورژن ۱۲ بود. بنابراین نسخه ۱۳ عرضه نشد. در این نسخه تغییرات جزئی نسبت به نسخه قبل داشت. به عنوان مثال قابلیت نمایش قبل از کیپ، قابلیت های ویرایش عکس بیشتر، ارتقاء Pivot table، قابلیت شخصی سازی نوار ابزار و افزودن چند فرمول جدید.

نسخه ۱۵ام اکسل که طبق معمول تحت مجموعه آفیس ارائه می‌شود، در ژانویه سال ۲۰۱۳ رونمایی شد. در این نسخه تغییرات خوبی از جمله Flash Fill ، Power Pivot ، Timeline Slicer و ۵۰ فرمول جدید و ... به چشم می‌خورد.

[1] Dan Bricklin

[2] Visible Calculation

[3] Bob Frankston

[4] Sorcim

[5] Mitch Kapor

منابع:

۱- www.wikipedia.org

۲- www.exceltrick.com